شناسایی فون حشرات مرتبط با علف هرز پیچک صحرایی و معرفی عوامل احتمالی کنترل بیولوژیک آن درمنطقه مشهد

پیچک صحرایی با نام علمی convulvulus arvensis یکی از ده گیاه هرز مهم و مساله ساز دنیا می باشد و از گیاهان هرز خسارت زای باغات و مزارع به شمار می آید. پیچک صحرایی گیاهی چند ساله و رونده یا پیچنده است که توسط بذر و ریزوم تکثیر می یابد. این گونه یکی از علف های هرز مهم مزارع و باغات در ایران می باشد که روشهای رایج موفقیت چندانی در کنترل آن نداشته است و در سالهای اخیر به شدت در حال توسعه می-باشد. به منظور دست یابی به یک روش غیر شیمیایی مبتنی بر اصول اکولوژیک و برای کنترل گیاه هرز پیچک صحرایی و شناسایی فون حشرات مرتبط با این علف هرز و معرفی عوامل احتمالی کنترل بیولوژیک آن درمنطقه، مطالعاتی در سال 1391 در منطقه مشهد و حومه در سه مکان مورد بررسی به فاصله حدود 60 کیلومتر از هم انجام شد. جمع آوری حشرات در تمام مراحل رشد رویشی، زایشی گیاه و در شرایط آب و هوایی مختلف صورت گرفت. از مجموعه حشرات جمع آوری شده در نهایت 5 گونه بر روی پیچک صحرایی نسبتا موثر بودند که توسط متخصصین بخش رده بندی موسسه تحقیقات گیاهپزشکی تهران شناسایی شدند. نمونه های یافت شده سه گونه از سخت بالپوشان، یک گونه پروانه و یک گونه کنه بودند. سرخرطومی alcides haemopterus، کک longitarsus pellucidus، سوسک sericeus spermophagus ، پروانه به نام bedellia somnulentella و کنه به نام malherba aceria، رسما شناسایی و تایید شدند. گونه کک longitarsus pellucidus و پروانه bedellia somnulentella برای اولین بار از ایران توسط اینجانب گزارش شد، از بین عوامل بیوکنترل فوق، برای تعیین کارایی سوسک بذر خوار (spermophagus sericeus) آزمایشات جداگانه ای دردو بخش آزمایشگاهی و مزرعه ای در آزمایشگاه های تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد و بیرجند و مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. نتایج آزمون دامنه میزبانی نشان داد که حشره spermophagus sericeus احتمالا گونه ای تک میزبانه است و فقط از بذور پیچک صحرایی تغذیه میکند و در آزمون انتخابی و غیر انتخابی از بذور گیاهان زراعی گندم، جو، ذرت، عدس، ماش، نخود و لوبیا تغذیه نکرد. همچنین میانگین درصد جوانه زنی بذور تغذیه شده توسط حشره 93 درصد کمتر از بذور شاهد بود. میانگین وزن هزاردانه بذور شاهد 32/11و میانگین وزن هزار دانه بذور تغذیه شده با حشره در طبیعت 6 گرم بود. میانگین درصد بذور سالم در کپسولهای مورد حمله توسط حشره در مزرعه33/66 درصد کمتر از میانگین بذور سالم در کپسولهای شاهد بود. لاروهای این سوسک توسط 3 گونه از زنبور های پارازیتوئید به نامهای های: torymus sp eurytomus sp و eupelmus sp پارازیته می شوند، که این زنبور ها می توانند باعث کاهش جمعیت این عامل کنترل بیولوژیک بوده و عدم کنترل موثر بیولوژیک این گیاه هرز در اکوسیستم کشاورزی به دلیل وجود این پارازیتوئید ها می باشد. کلمات کلیدی: پیچک صحرایی، کنترل بیولوژیک، گیاهخواری، دشمن طبیعی